choroby z autoagresji – gdy zwalcza nas układ odpornościowy

Choroby z autoagresji – gdy zwalcza nas układ odpornościowy

Choroby autoimmunologiczne zwane również chorobami z autoagresji, to coraz częściej spotykane schorzenia, którego podłożem są zaburzenia układu odpornościowego. Układ immunologiczny odczytuje własne antygeny jako obce, następnie zaczyna je zwalczać, prowadząc do wyniszczenia komórek. Schorzenia z autoagresji występują u 3-8% światowej populacji, przeważnie u kobiet.  Szczyt zachorowań notuje się między okresem dojrzewania a wiekiem emerytalnym.

Co ma wpływ na powstawanie chorób autoimmunologicznych?

O rozwoju chorób z autoagresji decydują przede wszystkim predyspozycje genetyczne, które w połączeniu z  takimi czynnikami jak: infekcje, stosowane leki, promieniowanie ultrafioletowe, stres,  dietę powodują aktywację choroby.

Stan zapalny, uraz (fizyczny, termiczny) uszkadzają tkanki przez co uwolnione zostają autoantygenty, które powodują nieprawidłową odpowiedź układu odpornościowego. W przypadku bakterii i wirusów ich budowa antygenu może być podobna do budowy antygenu gospodarza, co może prowadzić do aktywacji limfocytów autoreaktywnych.

Choroby autoimmunologiczne często występują w obrębie rodziny. Należy jednak zauważyć, że najczęściej występują  one w postaci utajonej, często niezdiagnozowanej niż w postaci jawnej choroby.

hormony a autoagresja

Najczęstsze są zachorowania kobiet w wieku prokreacyjnym,  choroba Hashimoto występuje 10-20 razy częściej u kobiet niż mężczyzn. Sugeruje to, że na rozwój mechanizmu samoagresji mają wpływ hormony żeńskie-estrogeny. Z kolei u mężczyzn chorych na reumatoidalne zapalenie stawów RZS zaobserwowano niskie stężenie męskiego hormonu-testosteronu. Wydzielanie hormonów płciowych reguluje prolaktyna i progesteron, przypuszcza się, że  mają one bezpośredni wpływ na rozwój chorób autoimmunologicznych.

 rodzaje chorób autoimmunologicznych

Choroby autoimunologiczne rozwijają się dwojako w organizmie;

  • w sposób swoisty narządowo (stan zapalny jest dokładnie zlokalizowany w danym narządzie, we krwi jest podwyższony poziom autoprzeciwciała), np. choroba Hashimoto
  • układowo (są związane z wieloma miejscami występowania antygenu), np. toczeń układowy

współwystępowanie chorób autoimmunologicznych

Coraz częściej zwraca się uwagę na współwystępowanie chorób z autoagresji, i tak:

  • pacjenci z niedokrwistością złośliwą wykazują większą częstość występowania przeciwciał przeciwtarczycowych
  • pacjenci z przeciwciałami przeciwtarczycowymi mają przeciwciała przeciwko błonie śluzowej żołądka
  • pacjenci z cukrzycą typu 1 mają przeciwciała przeciwtarczycowe lub przeciwciała specyficzne dla choroby trzewnej

zespoły wielogruczołowe

Zespoły wielogruczołowe to jednostki chorobowe w przebiegu których dochodzi do rozwoju co najmniej dwóch specyficznych tkankowo schorzeń
o podłożu autoimmunologicznym, niekoniecznie związanych z układem dokrewnym.

zespół wielogruczołowy typu 1

Występuje najczęściej wśród Finów, mieszkańców Sardynii oraz wśród Żydów irańskich. Warunkiem ustalenia rozpoznania jest obecność co najmniej dwóch składowych. W większości przypadków początek objawów przypada na okres dzieciństwa ale wstępują również w późniejszych latach życia.

Na obraz zespołu składają się: przewlekła kandydoza skóry i błon śluzowych, niedoczynność przytarczyc oraz autoimmunologiczna niewydolność nadnerczy, przedwczesne wygasanie czynności jajników, pierwotną niewydolność jąder, cukrzycę typu 1, limfocytarne zapalenie przysadki mózgowej, niedokrwistość Addisona-Biermera, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, łysienie plackowate,bielactwo nabyte, chorobę trzewną, keratopatię i rzadziej zapalenie źrenicy, tęczówki, atrofię nerwu wzrokowego, zanik śledziony ,kamicę pęcherzyka żółciowego.

zespół wielogruczołowy typu 2

Charakteryzuje się skojarzonym występowaniem autoimmunologicznej niedoczynności nadnerczy z autoimmunologiczną chorobą tarczycy i/lub
cukrzycą typu 1.

Częstość występowania według różnych autorów wynosi 1,4-5 przypadków/100 000 osób z populacji ogólnej. Zespół ten występuje trzykrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn.Ujawnić się może w różnych okresach życia, aczkolwiek początek najczęściej przypada na trzecią lub czwartą dekadę.

Zespół typu 2 może kojarzyć się ze schorzeniami nieendokrynologicznymi o podłożu  autoimmunologicznym, takimi jak: choroba trzewna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, pierwotna żółciowa marskość wątroby, sarkoidoza, achalazja przełyku, zapalenie mięśniowe (myositis), neuropatia

 zespół wielogruczołowy typu 3

 Autoimmunologiczna choroba tarczycy występuje łącznie z cukrzycą typu 1, przedwczesnym wygasaniem czynności jajników, przewlekłym zanikowym
zapaleniem błony śluzowej żołądka, bielactwem nabytym, łysieniem czy nużliwością mięśni
Wyróżniono cztery podtypy w zależności od rodzaju schorzenia współwystępującego z autoimmunologiczną chorobą tarczycy:
• 3a – z cukrzycą typu 1, przedwczesnym wygasaniem czynności jajników czy rzadziej limfocytarnym zapaleniem przysadki mózgowej;
• 3b – ze schorzeniami o podłożu autoimmunologicznym przewodu pokarmowego;
• 3c – ze schorzeniami skóry, układu krwiotwórczego lub nerwowego;
• 3d – z chorobami układowymi tkanki łącznej.

Należy pamiętać, że brak wyrównania funkcji tarczycy może pogarszać wyrównanie gospodarki węglowodanowej u pacjenta z cukrzycą

 zespół wielogruczołowy typu 4

Zespół, do którego zalicza się każde inne współwystępowanie opisywanych powyżej schorzeń autoimmunologicznych; np.:

  • skojarzenie choroby Addisona (autoimmunologiczna niedoczynność nadnerczy) lub cukrzycy typu 1 z hipogonadyzmem, zapaleniem przysadki, chorobą trzewną, bielactwem nabytym, łysieniem plackowatym czy niedokrwistością złośliwą
  • współwystępowanie choroby trzewnej u 5-10% osób z cukrzycą typu 1.

Pacjenci z cukrzycą typu 1, którzy mają dodatnie przeciwciała przeciwko transglutaminazie mogą nie odczuwać dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, mimo to, to należy się liczyć u nich ze zwiększonym ryzykiem osteoporozy, spowolnieniem wzrostu, zaburzeniami odżywiania czy niedokrwistością.

Dołączająca się do cukrzycy typu 1 celiakia może powodować zmniejszenie zapotrzebowania na insulinę z tendencją do występowania hipoglikemii związanej z zespołem złego wchłaniania.

  • U około 5% pacjentów z cukrzycą typu 1 stwierdza się niedokrwistość złośliwą
  • Choroba trzewna z kolei częściej współwystępuje z innymi chorobami jelit o podłożu autoimmunologicznym, pierwotną żółciową marskością wątroby czy też opisywanymi uprzednio cukrzycą typu 1, chorobą Addisona, niedoczynnością przytarczyc, chorobami o podłożu autoimmunologicznym tarczycy, bielactwem, łysieniem  plackowatym, stwardnieniem rozsianym
  •   wdrożenie diety bezglutenowej może spowodować po dwóch latach jej stosowania obniżenie poziomu przeciwciał skierowanych przeciw tarczycy

trudna diagnoza

Diagnostyka chorób autoimmunologicznych bywa trudna, ponieważ schorzenia wynikające z zaburzeń układu odpornościowego mogą nakładać się z innymi  nieautoimmunologicznymi schorzeniami o tym podłożu. Takie zespoły nakładania mają miejsce w reumatologii.


 

Jak się chronić przed chorobami z autoagresji?

Jedyną ochroną naszego układu odpornościowego jest unikanie narażenia na czynniki szkodliwe, prozapalne. W jaki sposób?

  • W diecie substancjami o działaniu protekcyjnym są: przede wszystkim antyoksydanty (witamina A D E C  selen kwas foliowy )  oraz WNKT omega-3.
  • Należy również unikać pokarmów alergizujących, które przez długotrwałą aktywację limfocytów powodują stan zapalny. Przeczytaj więcej o zalecanej diecie w oparciu o protokół autoimmunologiczny
  • Spożywajmy żywność nieprzetworzoną, bez dodatku cukru, środków konserwujących
  • W miarę możliwości unikajmy;  stresu, zanieczyszczeń , toksyn, długotrwałego zażywania leków

 

1 Star2 Stars3 Stars4 Stars5 Stars (2 votes, average: 3,00 out of 5)
Loading...


Dorota Szczeblowska, Andrzej Hebzda,  Stanisław Wojtuń, Choroby autoimmunizacyjne w praktyce lekarskiej, Pediatr Med Rodz 2011, 7 (3), p 218-222