Adaptogeny to aktywne farmakologicznie składniki roślinne wykazujące równoważący wpływ na organizm poprzez m.in.: podnoszenie odporności, wytrzymałości na stres, zwiększenie wydajności organizmu, poprawę koncentracji, jakości snu, samopoczucia, poprawę sprawności seksualnej. Co ważne, substancje adaptogenne są bezpieczne, przy długotrwałym stosowaniu nie wykazują działania toksycznego. Adaptogeny przynoszą korzyści zdrowotne w przebiegu chorób autoimmunologicznych, neurologicznych, a także wpływają na obniżenie cholesterolu czy glukozy.

Organizm ludzki jest nieustannie narażony na  szeroko pojęty stres. Niekorzystnie oddziałują toksyczne substancje pochodzące z zanieczyszczonego środowiska, wolne rodniki,  obniżona zawartość tlenu, infekcje,  napięcia psychiczne. Takie czynniki zaburzają stan równowagi (tzw. homeostazę) i powodują, że organizm przystosowuje się, adaptuje, do zmiennych czynników zewnętrznych.

co to jest "energia adaptacji"?

Możliwości adaptacyjne organizmu są niestety ograniczone. Czynnikiem limitującym jest „energia adaptacji” zużywana właśnie w procesie przystosowania. Jej ilość zależy od indywidualnych cech organizmu i wieku. Dlatego młode i zdrowe osoby wszelkie przeciążenia pokonują bez trudu, natomiast dla osób starszych mogą być przyczyną poważnych problemów zdrowotnych.

o adaptogenach

Substancje adaptogenne powodują zwiększenie energii adaptacyjnej, a tym samym zapewnienie pewnej ochrony przed stresem, brakiem przystosowania i w konsekwencji chorobą. Termin „adaptogen” został stworzony w 1947 roku przez naukowca radzieckiego N.V. Lazarewa. Określił w ten sposób  grupę farmakologicznie aktywnych związków, wywołujących w organizmie stan podwyższonej odporności, pomagających w przystosowaniu się do zwiększonego wysiłku fizycznego, a także przeciwdziałających stresowi. Obecnie uważa się, że substancja jest adaptogenem jeśli spełnia następujące kryteria:

• wykazuje działanie immunostymulujące,
• obniża aktywność ośrodkowego układu nerwowego działając uspokajająco,
• poprawia funkcje mózgowe — umiejętność uczenia się i zapamiętywania,
• podwyższać sprawność fizyczną organizmu w sytuacji obciążenia wysiłkiem,
• posiada właściwości przeciwutleniające (antyoksydanty)
• nie jest toksyczna, nawet dla wątroby (hepatoksyczność)
• wykazuje działanie przeciwnowotworowe
• obniża poziomu cholesterolu i cukru we krwi

żeń szeń (Panax ginseng) Surowiec:  korzeń lub korzeń i ziele

żeń szeń syberyjski, eleuterokok kolczasty  (Eleutherococcus senticosus) Surowiec: korzeń i kłącze

 Właściwości żeń szenia: poprawia kondycję fizyczną, podnosi wytrzymałość i sprawność fizyczną,   hamuję produkcję kwasu mlekowego w mięśniach, przeciwdziała  zmęczeniu mięśni, podwyższa ciśnienie krwi, poprawia funkcje mózgowe( zapamiętywanie, kojarzenie i uczenie się). Wyciąg z żeń-szenia wpływa na poprawę jakości życia , łagodzi skutki stresu, takie jak: powstawanie wrzodów żołądka i wzrost utleniania lipidów.

Żeń szeń jest szczególnie przydatny jako środek chroniący organizm w warunkach silnego oddziaływania szkodliwych czynników środowiskowych: promieniowania, wolnych rodników, związków cytotoksycznych i rakotwórczych, takich jak: dioksyny, czy benzopiren. W doświadczeniu na zwierzętach poddawanych promieniowaniu radioaktywnemu wykazano znacznie mniejsze uszkodzenia organów i szybszą regenerację osobników, którym podawano wyciąg z żeń-szenia . Może on więc być wykorzystywany jako środek radioochronny,  sprawdza się jako lek wspomagający w radioterapii nowotworów. Stwierdzono też poprawę pamięci i zdolności kojarzenia u osób starszych, skracanie okresu rekonwalescencji u pacjentów po ciężkich chorobach i zabiegach chirurgicznych oraz łagodzenie określonych typów neuroz, psychonerwic

 żeń szeń indyjski, ashwaganda, witania  (Withania somnifera ) Surowiec: ziele, korzeń

Działanie przeciwstresowe witanii, pobudzający wpływ na procesy kojarzenia i zapamiętywania oraz zmniejszanie intensywności zaburzeń funkcjonowania organizmu związanych z wiekiem. Substancje czynne z korzeni witanii chronią też przed wywołanymi stresem wrzodami żołądka i zwiększają fizyczną i psychiczną wydolności organizmu przy wytężonym wysiłku. Wpływa na spowolnienie rozwoju choroby Alzheimera. Poprawia sprawność seksualną.

cytryniec chiński (Schisandra chinensis — Schisandraceae) Surowiec: owoc

Nalewka i proszek z surowcastosowane są jako lek wzmacniający i tonizujący ośrodkowy układ nerwowy, podawany przeciwko zmęczeniu umysłowemu i fizycznemu oraz przeciwko depresji, osłabieniu, niedokrwistości. Wyciągi z owoców stanowią też składnik środków przeciw-miażdżycowych i geriatrycznych oraz nutraceutyków. Działanie antyoksydacyjne i ochronne wobec komórek wątroby Obniża poziom  aminotransferazy GTP w surowicy krwi u chorych na zapalenie wątroby. Wykazano pozytywny efekt działania ekstraktu z cytryńca na proces uczenia się i zapamiętywania, zaburzony takimi czynnikami jak etanol i skopolamina. Zwiększają się też możliwości fizyczne organizmu poddanego ekstremalnym warunkom i nie występują uszkodzenia mięśni przy zbyt intensywnym wysiłku.

kłącze różeńca  (Rhodiola rosea)  Surowiec: kłącze

Jest surowcem, znanym od wieków i polecanym jako środek na migrenę oraz zmęczenie fizyczne i psychiczne. W badaniu w którym wzięli udział studenci wykazano, że w okresie wytężonej pracy i stresie spowodowanym egzaminami, wyciąg z różeńca  wpływa lepsze samopoczucie, mniejsze zmęczenie, brak zaburzeń snu i bólów głowy oraz większą motywację do pracy, w porównaniu z osobami nie otrzymującymi środków adaptogennych. Stwierdzono także działanie ochronne dla serca w warunkach stresu, może też być przydatny w terapii nowotworów, ponieważ zwiększa skuteczność działania Adriamycyny i Cyklofosfamidu, zmniejszając jednocześnie ich efekty toksyczne, zwłaszcza hepatotoksyczny efekt Adriamycyn.

szczodrak krokoszowaty (Rhaponticum carthamoides ) Surowiec: korzeń, kłącze

Ekstrakt z korzeni i kłączy szczodraka działa pobudzająco i tonizująco na ośrodkowy układ nerwowy, łagodzi objawy depresji i schorzeń psychicznych np. schizofrenii.  Zmniejsza objawy uzależnienia od alkoholu. Pobudza działanie  układu immunologicznego, a także zwiększanie o 10–15%! wydolności fizycznej u sportowców Wyciąg z kłączy i korzeni szczodraka wykazuje działanie antyoksydacyjne spowodowane zawartością flawonoidów, który skutecznie reguluje poziom cholesterolu.

rdest wielokwiatowy (Polygonum multiforum) Surowiec: korzeń

Rdest wielokwiatowy charakteryzuje się dużymi  właściwościami antyoksydacyjnymi składników aktywnych rośliny, dlatego dzięki suplementacji chronione są struktury układu nerwowego przed szkodliwym działaniem wolnych rodników powstających na drodze przemian metabolicznych w organizmie. Wyniki badań prowadzonych w tym kierunku dowodzą, że rdest wielokwiatowy  przeciwdziała uszkodzeniom neuronów układu dopaminergicznego, w efekcie czego może być stosowany w profilaktyce choroby Parkinsona.

traganek (Astragalus membranaceus) Surowiec: korzeń

(1 votes, average: 5,00 out of 5)

Loading...

Grażyna Obidoska, Ala Sadowska; Rośliny o działaniu adaptogennym , Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, nr 233, 2004 r.